The role of Baghdad Kurds in writing diaries and memories between the years 1991 - 2003

Shakhawan Abdullah Saber; Shwan Ahmad Bapir

doi:10.26750/Vol(11).No(3).Paper5

المؤلفون

Shakhawan Abdullah Saber Department of History, Faculty of Arts, Soran University, Soran, Kurdistan Region, Iraq.
Shwan Ahmad Bapir Department of History, Faculty of Arts, Soran University, Soran, Kurdistan Region, Iraq.

DOI:

https://doi.org/10.26750/Vol(11).No(3).Paper5

الكلمات المفتاحية:

Diaries and Memories, Baghdad Kurds, Monarchy Era, Masoud Mohammed, Abdulla Abbas, Mustafa Nariman, Ahmed Mukhtar.

الملخص

Writing diaries and memories is an educated attempt by the Kurds settled in Baghdad between the years 1991 to 2003. The Kurds settlements in Baghdad has a long historical root, their footprints can be easily seen in different fields, from the establishment of the Iraqi country in 1921 and the establishments during monarchy all the way to the foundation of the republic in 1958. Kurds have had different role in Iraq till 2003. A number of those Kurd who settled in Baghdad felt the importance of writing their diaries and memories to familiarize the new generation and to create a source for the researchers. Investigations about such a field has a historical significance due to its diverse nature. Besides, the political developments, social aspects, media, economics, education, geography, women, civil…. etc. such, diaries and memories contain significant information that can have a profound historical impact on the modern history.

Monarchy era is paid more attention compared to the republican era which shows the monopoly of politicians and military elites in which (5) out of (8) of those diary and memory writers were among them. Women had a narrow space in this field and the writers depended on themselves in writing their diaries and memories.

المراجع

ڕۆژبەیانی. مەلا جەمیلی (٢٠١٨)، سەربەهوردی ڕۆژبەیانی بە کورتی، ئەحمەد باوەڕ، ساغکردنەوەو پێشەکی و پەراوێزی بۆ نوسیوە، دەزگای ڕۆشنبیری جەمال عیرفان. سلێمانی.

عەباس. عەبدوڵا (٢٠٠١)، ئەوها دەرگاکەم کردەوە، یاداشتی ٣٠ساڵ لە ڕۆژنامەنوسی کوردیدا ١٩٦١- ١٩٩١، دەزگای ڕۆشنبیری و بڵاوکردنەوەی کوردی، بەغداد.

قاضی. حافظ (٢٠٠٣)، بیرەوەری، ب١، چاپخانەی خەبات، دهۆک.

محەمەد. مەسعود (١٩٩٢)، گەشتی ژیانم، ستۆکهۆڵم.

موکریانی. کوردستان ٢٠٠٠)، مذکرات فؤاد عارف، ج١، تقدیم و تعلیق، کمال مظهر أحمد، مطبعة خەبات- دهوک.

علی کمال، مذکرات، ١٩٠٠ (٢٠٢٢)، لەهەولێرەوە بۆ هەولێر، ژیان وبیرهاتی، چ١، چاپخانەی سنە.

ەريمان. مستەفا (١٩٩٤)، بیرەوەرییەکانی ژیانم، دەزگای ڕۆشنبیری وبڵاوکردنەوەی کوردی، بەغداد.

بابان. ئەحمەد موختار (1999) مذكرات أحمد مختار بابان اخر رئيس للوزراء في العهد الملكي في العراق1999، ط١، عمان، الاردن. اعداد وتقديم، د.كمال مظهر احمد، ط1، مطبعة الجامعة الأردنية، عمان.

روسو. جان جاك ( ١٩٩٨)، إعترافات جان جاك روسو، ت، حلمي مراد، دار میوزیک، القاهرة.

عارف. فؤاد (-١٩٩٨، تقدیم و تحقیق، جمال بابان، بغداد، ٢٠٠١.

القادری (١٩٢٤)، مذکرات القادری بیان الثورة الروسیة العظمی و ایضاح غوامضها، مطبعة الفلاح، بغداد.

نەجاڕ. هۆشەنگ ساڵح محمەمەد شەریف (٢٠١٩)، بزاڤی ڕۆشنبیری کوردی لە شاری بەغداد ١٩٥٨- ١٩٧٥ لێکۆڵینەوەیەکی مێژوییە، زانکۆی سەلاحەددین هەولێر.

عبدالمحمد. احمد صابر (٢٠٢٢)، النشاط السیاسي الکوردي في بغداد ١٩٢١- ١٩٥٨، جامعة صلاح الدین، اربیل.

Caine. Babara (2010), Biography and History, published by Palgrave Macmillan. London.

بۆکانی. سابیر(٢٠٢٠)، میتۆدی توێژینەوەی زانستی، چ٢، خانەی چاپ و بڵاوکردنەوەی چوارچرا، سلێمانی.

بیمار. عبدالرزاق (١٩٩٦)، پەخشانی کوردی، دەزگای ڕۆشنبیری وبڵاوکردنەوەی کوردی، بغداد.

جاف. وریا (١٩٩٨)، کاروانی ڕۆژنامەگەری کوردی، چاپخانەی وەزارەتی ڕۆشنبیری، هەولێر.

خۆشناو. میرزا کەریم (١٩٨٦)، حەسەن زیرەک و هەندێک لە بەسەرهاتەکانی، ب٢ ، مطبعة دار القادسیة، ط١، بغداد.

دەلۆ. ئازاد هیدایەت (٢٠٠٥)، دیداری ڕۆشنبیری، ب١، هەولێر.

رسول. شوکریە (١٩٨٩)، ئەدەبی کوردی و هونەرەکانی ئەدەب، مطابع التعلیم العالی، اربیل.

فەرهادی. حەمە سالح (١٩٨٨)، چەند لایەنێکی ڕۆژنامەنوسی کوردی، چاپخانەی الحوادث، بەغداد.

قەرەنی. نیعمە (٢٠١٢)، هونەری ژیاننامەی خودی لە ئەدەبی کوردیدا (مسعود محەمەد- پاکیزە رەفیق حیلمی) وەک نمونە، چ١، چاپخانەی ڕۆژهەڵات هەولێر.

لەشکری. حەیدەر و حەوێزی. دەریا (٢٠١٧)، کۆنفرانسی دوەمی ناودارانی کۆیە - کۆنفرانسی یادی پانزدە ساڵەی کۆچی دوایی ئەدیب و فەیلەسوف وبیرمەندی کورد مەسعود محمد، چ١، بڵاوکراوەی زانکۆی کۆیە، هەلێر، کوردستان.

محەمەد. مەسعود (١٩٩٦)، پەرژینی بێدەنگی، لە بڵاوکراوەکانی کۆمەڵەی فەرهەنگیی سوێد- کوردستان، سوێد.

مستەفا. ڕەنگین ئیبراهیم (٢٠١٧)، ئیسماعیل بەگی ڕەواندزی ڕۆڵی لە بزاڤی سیاسیدا چاپخانە بینایی، هەولێر.

میخایڵۆڤ، سێرگی و سەپان، مەغدید (٢٠٢٠)، پەخشی رادیۆی کوردی، چ١، چاپخانەی ماد، لە بڵاوکراوەکانی خانەی موکریانی بۆ چاپ و بڵاوکردنەوە.

مینە. ئەمین قادر (٢٠١٢)، ئەمنی ستراتیجیی عێراق و سێکوچکەی بەعسیان: تەرحیل، تەعریب، تەبعیس، بڵاوکراوەکانی ئەکادیمییای هۆشیاری و پێگەیاندنی کادیرانی (ی.ن.ک)، سلێمانی.

ناوخۆش. سەلام (٢٠٢١)، هیچ کاتێک نیشتیمان هی هەموان نەبوە، خوێندنەوەی بیرەوەرییەکانی شارو شاخ بە پێوەری ( کێف) و (گرایس) و( لیچ)، لە بڵاو کراوەی ناوەندی ڕۆشنبیری ئاشتی، هەولێر.

ئۆمەر. ئەحمەد حەمە ئەمین (٢٠٠٧)، ئەندامە کوردەکانی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراقی لە ڕۆژگاری پادشایەتیدا ١٩٢٥-١٩٥٨، چاپخانەی شەهاب، هەولێر.

ئەبوبەکر. سەدرەدین نورەدین (٢٠١٢)، هونەری یادەوەری تۆمارکردن هەر بابەتەی ئاوڕێک، دەزگای چاپ وپەخشی موکریان، هەولێر.

ئەحمەد (٢٠١٢)، کاریگەریی بزوتنەوە ڕۆشنبیری و ئەدەبییە کوردییەکان لەسەر کۆمەڵگای کوردی باشوری کوردستان ١٩٧٠- ٢٠٠٣، چ١، چاپخانەی ڕەنج، سلێمانی.

البدري. عباس، (٢٠١٧)، بغداديات، ط2، مطبعة كوردستان، السليمانية.

الحاج. عزيز (١٩٩٩)، بغداد ذلك الزمان، ط1، المؤسسة العربية للدراسات والنشر، بيروت.

الزوبعي. خلیل ابراهیم حسن واخرون.... (٢٠٠١)، المذکرات الشخصیة مصدرآ لکتابة التاریخ، بیت الحکمة، بغداد.

شاکر. تهاني عبدالفتاح (٢٠٠٢)، السیرة الذاتیة في الأدب العربي: فدوي الطوقان و جبرا إبراهیم جبرا و إحسان عبس نموذجآ، ط١، مؤسسة العربیة للدراسات والنشر. بیروت.

صابر. شاخوان عبدالله (٢٠٠٧)، رفیق حلمی، دراسة تأریخیة في نشاطە السیاسي و الثقافي، مطبعة شڤان، السلیمانیة.

اللامي. فردوس عبد الرحمن کریم (٢٠١٧)، الحیاة الاجتماعیة في بغداد تاریخها- أسوارها- بیوتها - حماماتها- مقاهیها- مساجدها- تکایاها- مجالسها وطوائفها (١٢٤٧- ١٣٣٦ھ/ ١٨٣١-١٩١٧م)، بیروت.

هاجاني. حازم محمود (٢٠١٣)، صفحات من تاریخ الکرد و کردستان،ط٢، مطبعة محافظة دهوک .

التونجی، محمد (١٩٩٩)، ج١، المعجم المفصل في الادب، دار الکتب العلمیة، لبنان.

عەبدوڵڵا عەباس، ٨ی ئابی ٢٠٢٢.

محەمەد سالح عەبدولکەریم بەرزنجی، ١٦ئەیلولی ٢٠٢٢،٢١ تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ .

هەژار. (١٩٩٩)، هەنبانە بۆرینە فەرهەنگی کردی- فارسی، ج١، چاپخانە سروش، تهران.

هەڵۆ بەرزنجەیی، ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٢.

وریا عومەر ئەمین، ١٢ی ئەیلولی ٢٠٢٢.

ئیبراهیمی. عەبدوڵڵا (٢٠١٢)، فەرهەنگی کاوە فارسی- کوردی، ب٣، چاپخانەی ئاراس، هەولێر.

ئەسوەد. نەوزاد ئەحمەد (٢٠١٥)، فەرهەنگی زاراوەکانی ئەدەب و زانستە مرۆڤایەتییەکان، چ١، ناوەندی غەزەلنوس.

Dictionary. Webster’s New Explorer Encyclopedic (2011), published By Federal Street Press, United States of America.

Dictionary. Oxford of English (2010), NY: Oxford University Press. New York.

Dictionary. Longman Advanced American (2005), Third published, England, printed in Spain by cayrosa - quebecor, Barcelona.

Dictionary. Cambridge Learner’s (2004), Cambridge University press, United Kingdom.

وریا عومەر ئەمین، ١٢ی ئەیلولی ٢٠٢٢.

هەڵۆ بەرزنجەیی، ١٦ی حوزەیرانی ٢٠٢٢.

محەمەد سالح عەبدولکەریم بەرزنجی، ١٦ئەیلولی ٢٠٢٢،٢١ تشرینی یەکەمی ٢٠٢٢ .

عەبدوڵڵا عەباس، ٨ی ئابی ٢٠٢٢.

عومەر. موحسین ئەحمەد (٢٠١٥)، ئۆتۆبیۆگرافی و بیۆگرافی وەك ژانرێكی نوێ لە ئەدەبی كوردیدا، گۆڤار (ئەکادیمیای کوردی) ، ژ: ٣٢، چاپخانەی حاجی هاشم- هەولێر

محەمەد. مەسعود (١٩٨٤)، گەشتی ژیانم، گۆڤار (ڕۆشنبیری نوێ)، ژ: ١٠٣-١٠٤، دەزگای ڕۆشنبیری و بڵاوکردنەوەی کوردی، دار الحریة للطباعة، بەغداد.

الحميري. علاء خميس علوان (٢٠١٩)، تطور التعليم في العراق وأثره في الحياة الاجتماعية 1912-1958، مجلة کلیة التربیة اﻷساسیة للعلوم التربویة واﻹنسانیة/ جامعة بابل. العدد، ٤٣، بابل.